สมุฏฐานนการเกิดโรค
- เกิดจากกินอาหารไม่ถูกกับธาตุ กินผักผลไม้น้อย ไม่กินอาหารที่มีกาก ไม่กินอาหารที่มีรสเปรี้ยวเป็นเหตุให้ถ่ายอุจจาระไม่ปกติดังนี้ ถ่ายยาก ถ่ายน้อย ไม่ถ่ายทุกวัน ลักษณะอุจจาระมีสัณฐานดังมูลแมว ไก่ เต่า แลหยาบ ละเอียด
- เกิดจากท้องผูกเรื้อรังนานแรมวัน แรมเดือน แรมปี เป็นเหตุให้ธาตุทั้ง 4 ดิน น้ำ ลม ไฟ แปรปรวนดังนี้
สมุฏฐานมหาภูตรูปนั้นคือ พัทธปิตตะ อพัทธปิตตะ กำเดา ทั้ง 3 นี้เป็น พิกัดกองสมุฏฐานเตโช คือ หทัยวาตะ สัตถกะวาตะ สมุมนาวาตะ ทั้ง 3 นี้เป็น พิกัดกองสมุฏฐานวาโย คือ ศอเสมหะ อุระเสมหะ คูถเสมหะ ทั้ง 3 นี้เป็นพิกัด กองสมุฏฐานอาโป คือหทัยวัตถุ อุทริยัง กรีสัง ทั้ง 3 นี้เป็นพิกัดกองสมุฏฐาน ปถวีแต่สมุฏฐานกองปถวีนี้จะเป็นธาตุจลนะขึ้นนั้นหามิได้ ต่อไปเมื่อใดสมุฏฐาน ทั้ง 3 สิ่งใดสิ่งหนึ่งก็ดีเป็นชาติจลนะขึ้นสมุฏฐานปถวีก็พลอยมีกำลังขึ้น และสมุฏฐานทั้งปวงก็กำเริบแรงขึ้นกว่าเก่า เหตุว่าปถวีเป็นที่ตั้งแห่งงภูมิโรคทั้งหลาย และเป็นที่ค้ำชูอุดหนุนอุปถัมภ์แห่งโรคขึ้นให้จำเริญ บัดนี้จักสำแดงในลักษณะอุจจาระธาตุ ซึ่งจะให้วิปริตต่างๆ นั้นเหตุว่า มูลนั้นเสียด้วยโกฐาสยาวาต มิได้พัดชำระปะระเมหะและเมือกในลำไส้ให้ตกไปเป็นกัน (ตะกรัน) ติดคราบไส้อยู่ระคนด้วยอุจจาระ ครั้นดินสู่ลำช่วงก็ลำลาบแตกออกเป็นโลหิต บางทีเป็นเม็ดยอดขึ้นตามขอบทวารให้เจ็บ แสบ ขบ บางทีขึ้นที่ต้นไส้ต่อลำกะรีสะมัดนั้นก็มีทำอาการนิ่วดุจไส้ล่วนไส้ลามและสตรีดุจมีครรภ์ต่ำลงไปนั้น ถ้าแพทย์รู้ถึงไม่ได้แจ้ง ในอุจจาระธาตุวิธีอธิบายก็สมมุติเรียกต่างๆ บางทีก็ว่าตานเถา (ดานเถา) บางทีก็ว่ามุตรฆาฏ บางทีก็ว่านิ่วเป็นปะระมะเมหะ บางทีก็ว่าเป็นกระสายกร่อน บางทีก็ว่าเป็นริดสีดวง บางทีก็ว่าลามกอติสาร ซึ่งว่ามาทั้งนี้จะได้ผิดจากธาตุโรคนั้นหามิได
ลักษณะอาการของโรค
ความพิการที่แสดงออก 15 ประการคือ
1.ปวดอุจาระผิดปกติ
- เสียดชายโครงและเสียดท้อง
3.บริโภคอาหารมิได้
4.อาเจียน
5.นอนไม่หลับ
6.มึนมัวจับสะบัดร้อนและสะบดหนาว
7.ถ่ายอาจจาระ ปัสสาวะไม่สะดวก
8.แน่นนอกคับใจ
9.เสียวไปทั่วร่างกาย
10.เมื่อยทุกข้อทุกกระดูก
- ร้อนกระวนกระวาย
12.เจรจาพร่ำพรู
13.ร้อนกระหายน้ำ
14.ร่างกายซูบผอมผิวหนังสาแห้ง
15.เกิดละอองขึ้นเป็นขุมขึ้นตามลิ้นตามปาก
ขยายความ ท้องผูกเรื้อรังเกิดตะกรันในลำไส้ บูด ก่อพิษ พิษถูกดูดซึมกลับเข้าเส้นเอ็นเกิดความพิการ
15 ประการดังนั้นการวางยาเพื่อรักษาความพิการนี้ต้องแก้อุจจาระธาตุ พิการด้วย ดังนั้นท้องผูกนำพาโรคอื่นๆ มาด้วย
การรักษาโรค
- เหตุเกิดจากการกินอาหารไม่ถูกกับธาตุ ยาที่ใช้ กลุ่มยาแก้ท้องผูก และปรับการกินอาหาร
- เหตุเกิดจากท้องผูกเรื้อรัง ยาที่ใช้ แก้เถาดาน ท้องผูก ปรับการินอาหาร แก้ความพิการอื่น
- ความพิการอื่นๆ ให้พิจารณาการรักษาตรมคัมภีร์ที่ตรงกับอาการนั้นร่วมด้วย เช่น ถ้ามีอาการปวดเมื่อย ก็ให้ยากลุ่มแก้ปวดเมื่อยร่วมด้วยเป็นต้น
คำแนะนำการปฏิบัติของผู้ป่วย
- รับประทานอาหารที่มีกากหรือเส้นใยสูง เช่น ธัญพืชไม่ขัดสี ซึ่งประกอบด้วย ข้าวซ้อมมือ ถั่วต่างๆเพิ่มผักผลไม้ ผักและผลไม้ที่มีกากใยอาหารมาก
- ดื่มน้ำให้เพียงพอต่อความต้องการของร้างกายอย่างน้อยวันละ 8-10 แก้ว
- ฝึกตนเองให้ขับถ่ายเป็นเวลา เพื่อที่ลำไส้จะได้เกิดความเคยชินกับการขับถ่าย อาจเป็นช่วงเช้าหรือช่วงเย็นก็ได้
- ดื่มน้ำอุ่นหรือเครื่องดื่มอุ่นๆ ในตอนเช้า เพราะจะช่วยกระตุ้นลำไส้ให้เคลื่อนไหวได้มากขึ้น
- ออกกำลังกายสม่ำเสมอ อย่างน้อยครั้งละประมาณ 30 นาที เพื่อให้ลำไส้มีการเคลื่อนไหวและสามารถขับเอากากอาหารออกร่างกายได้ง่ายขึ้น
- หลีกเลี่ยงอาหารที่มีรสฝาดเพราะอาจทำให้ท้องผูกได้
